به نظر می رسد این روزها با محدودیت های اینترنتی و فیلتر شدن برخی از برنامه ها و سایت ها اظهار نظرهای مختلفی در مورد طرح صیانت و اینترنت ملی شنیده می شود، اما اینترنت طبقاتی وارد فاز جدی تری شده است، البته هنوز ابهامات زیادی در خصوص جزئیات این طرح وجود دارد و مشخص نیست کدام گروه های خاصی قادر به استفاده از محتوای اینترنت بدون پالایش هستند و یا کدام سایت ها برای این گروه ها رفع فیلتر می شود؟


به تازگی، مهدی سعادتی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس بیان کرده است: " رها شدگی فضای مجازی در هیچ کشوری وجود ندارد، بلکه در بسیاری از کشورها حتی سنین استفاده از فضای مجازی نیز برای افراد تعریف شده است. به طور مثال سطح دسترسی نوجوانان، جوانان و اساتید با یکدیگر تفاوت دارد."

این نماینده مجلس در ادامه بیان داشت، خطرات رها شدگی فضای مجازی بارها اعلام شده؛ ولی نادیده گرفته شده و حالا این وظیفه مجلس است تا با ورود در این حوزه کوتاهی های انجام شده را جبران نماید. او در همین رابطه بیان داشت: " واقعیت های طرح صیانت با آنچه که در فضای مجازی ادعا شده و دشمن نیز به آن دامن زده است، فاصله زیادی دارد. هدف از اجرای این طرح، ساماندهی فعالیت در این فضا است. هدف از اجرای این طرح این است که ما بتوانیم شبکه ملی و فضای مجازی جدید و قانونمندی ایجاد کنیم که راه اندازی و تقویت پلتفرم های داخلی یکی از این اقدامات است."

البته ایشان در ادامه افزود: "پلتفرم های داخلی شاید اکنون قدرت رقابت با نمونه های خارجی که چندین سال است، فعالیت می کنند را نداشته باشند، اما با توجه به توان داخلی می توان پلتفرم هایی طراحی کرد که قابل رویت باشند."
به گفته ایشان مجلس هنوز مصوبه اجرایی در این حوزه نداشته ولی در کمیسیون ها و کمیته ها نظرات بسیار زیادی از افراد گرفته شده و به شورای عالی فضای مجازی سپرده شده است که امیدواریم آن چیزی که به مصلحت نظام، کشور و مردم است، تصویب شود.
سخنان این نماینده در حالی رسانه ای می شود که از نظر بسیاری از کارشناسان و فعالان در حوزه فضای مجازی، اینترنت طبقاتی هیچ توجیه منطقی نداشته و حتی می تواند منجر به بروز خشم عمومی گردد. زیرا در شرایط کنونی کشور که تقریبا تمام مشترکین سیم کارت دائمی همراه اول و سیم کارت اعتباری همراه اول، سیم کارت ایرانسل و سیم کارت رایتل بدون وجود وی پی ان امکان استفاده از اینترنت بین المللی را نداشته و برای استفاده از این فضا چه برای کارهای شخصی و چه برای کسب و کار، مجبور به استفاده از فیلتر شکن هستند، مطرح کردن این موضوع که هیچ مزیتی برای کاربران نخواهد داشت؛ می تواند شرایط را بسیار پیچیده تر و سخت تر نماید.

ماجرای اینترنت طبقاتی از کجا شروع شد؟
ایده اینترنت طبقاتی تقریبا بیش از یک دهه است که همواره از سوی مسئولان و افراد مختلف مطرح می گردد و نشان می دهد که آنها تصمیم دارند تا سطوح دسترسی مختلفی را به هر یک از کاربران اینترنت بدهند. با وجود آن که مسئولان امر همواره به مدیریت و کنترل فضای مجازی تاکید داشتند، ولی به علت فراگیر نبودن وی پی ان و فیلتر شکن از سوی کاربران ایرانی هیچ گاه به صورت جدی به آن پرداخته نشد. این روند ادامه داشت تا در سال 98 با فراگیر شدن ابزارهای دور زدن فیلترینگ و وضعیت اینترنت کشور، طرح اینترنت طبقاتی رنگ و بوی جدیدی به خود گرفته است.

بنابراین؛ ایده اینترنت طبقاتی موضوع جدیدی نیست و آذری جهرمی نیز در سال 98 گفته بود: " بدون ساماندهی نمی شود موضوع فیلتر شکن ها را بررسی کرد. نمی شود سطح دسترسی برای پزشک، برای استاد دانشگاه یا برای خبرنگار با یک کودک هشت، نه ساله برابر باشد."
بعد از آن در فروردین ماه 1400 معاون وزیر ارتباطات و دادستان کل کشور تایید کردند که یوتیوب و برخی سایت های دیگر رفع فیلتر خواهند شد، البته این آزادسازی برای برخی گروه ها مانند خبرنگاران، استادان دانشگاه و دانشجویان خواهد بود.
در بهمن ماه سال 1400 نیز ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی درباره شرایط دریافت وی پی ان های قانونی گفته بود:" سازمان های خاصی از جمله سازمان های دولتی، بانک ها و سفارت خانه ها با توجه به فعالیتشان و نیاز به امنیت لازم است که از وی پی ان استفاده کنند."

این اظهار نظر ها به خوبی نشان می دهد که این موج در زمان دولت دوازدهم شکل گرفته بود و در همان زمان نیز دولت خواستار اجرای فیلترینگ غیر همسان بو و در طول این سالها تلاش هایی نیز در این زمینه انجام داد. به طوری که در تابستان امسال پیاده سازی اینترنت کودکان را می توان به عنوان سرآغازی برای راه اندازی اینترنت طبقاتی در نظر گرفت. در این طرح در اوایل تابستان اپراتورهای تلفن همراه با فرض کودک بودن همه مشترکین خود، قابلیت Safe search گوگل را به شکل قفل شده و بدون امکان غیر فعال سازی برای مشترکین فعال کردند. بر اساس این اقدام اپراتورها و فعال سازی این قابلیت؛ کاربر با هر سنی فقط به محتوایی در گوگل دسترسی خواهد داشت که یک کودک دسترسی دارد.

هر چند که از نظر مسئولان این موضوع با بهانه جستجوی امن شکل گرفته بود ولی از نظر بسیاری از کاربران و کارشناسان؛ این مساله به نوعی به منزله راه اندازی اینترنت طبقاتی می باشد.بعد از آن؛ در تیرماه 1401 به دنبال واکنش های منفی بسیار زیاد در خصوص فعال سازی قابلیت Safe search، جواد حسینی کیا، عضو کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه ای درباره وضعیت اینترنت بیان کرد: " برخلاف برخی نگاه هایی که درباره فیلترینگ وجود دارد، در حال برداشتن فیلترینگ اینترنت برای اساتید و اعضای هیئت علمی برخی دانشگاه های خاص هستیم. این طرح در مقطعی کوتاه و به شکل آزمایش اجرا می شود."


آنطور که از اظهار نظرها مشخص است، ایجاد اینترنت طبقاتی بسیاری از سایت ها و پلتفرم ها را از دسترس عموم مردم خارج می کند؛ ولی همچنان سوال های فراوانی در خصوص اینترنت طبقاتی و نحوه اجرای آن باقی می ماند و اصلا مشخص نیست برای پیاده سازی این طرح تا کنون چه برنامه هایی سازمان یافته است. ولی امیدواریم اجرای این طرح و نابرابری دسترسی اینترنت و طبقاتی کردن آن باعث به وجود آمدن شکاف جدیدی به نام شکاف دیجیتالی در کشور نگردد.